Wiele osób zapewne zastanawia się skąd wzięło się to zaburzenie. Zdarza się, że starsi wiekiem pedagodzy, nauczyciele poddają w wątpliwość istnienie zespołu nadpobudliwości, widzą problem ADHD jako nieodłącznie związany z obecnymi czasami i szybkim tempem życia. Warto zatem zadać sobie pytanie czy ADHD istniało kiedyś? Wygląda na to, że raczej nie da się ustalić kiedy wszystko się zaczęło. Z pewnością jednak zespół nadpobudliwości towarzyszy nam ludziom, od kiedy jesteśmy w stanie opisywać przeszłość. Już w literaturze XVII wieku filozof – John Locke wspomina o uczniach, którzy jak pisze „ starają się tak jak to możliwe ale nie są w stanie powstrzymać umysłu od błądzenia po manowcach” (Amen, 2010).
Historia dostrzegania objawów ADHD
Historia dostrzegania objawów i leczenia zaczęła się prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. W roku 1904 w prestiżowym czasopiśmie medycznym ”Lancet” opublikowano humorystyczny wierszyk zatytułowany: „Filip Wiercipięta”:
„Czy może nasz Filip, pytam się,
W gentelmena małego zmienić się?
Czy potrafi on za stołem
Spokojnie posiedzieć z mozołem?
Tata Filipa go sztorcuje
Mama załamana go obserwuje…”
Publikacja ta wydaje się być pierwszą próbą zauważenia problemu ADHD w literaturze medycznej (Hallowell i Ratey).
Pionierzy diagnozy ADHD
George Frederic Still, psychiatra żyjący na początku XX wieku opisał w 1902 grupę 20 dzieci, którym nadał etykietę „moralnie ułomnych” (Amen., 2010). Dzieci były nadmiernie pobudzone emocjonalnie, złośliwe, buntownicze i nie umiały się uspokoić. Na trzech chłopców przypadała jedna dziewczynka. Still zauważył, że dzieci te pochodziły z „wystarczająco dobrych” rodzin, wysunął zatem przypuszczenie, iż być może dziedziczą one skłonność do moralnego zepsucia, a przyczyna ich zachowań tkwi w biologii mózgu. (Hallowell i Ratey, 1994)
Potwierdzenie tej odważnej tezy nastąpiło wiele dekad później, kiedy to William James, wybitny psycholog amerykański dostrzegł powiązania między dysfunkcją systemu hamowania, moralnej kontroli i długotrwałej uwagi. James próbował odważnie wyjaśniać ten związek defektem neurobiologicznym. Badacz rozważał i dyskutował związek powyższych problemów z brakiem połączeń w obrębie kory mózgowej, w wyniku czego intelekt był niejako oddzielony od „woli” oraz zachowań społecznych. (Hallowell i Ratey, 1994)
Następnym przełomowym momentem w wyjaśnieniu nadpobudliwości były prace Kahna i Cohena z 1934 roku, którzy obserwując dzieci po epidemii grypy, u których rozwinęło się zapalenie mózgu, zauważyli, że u niektórych z nich wystąpiły objawy zaburzenia uwagi, kontroli impulsów oraz regulacji aktywności. Objawy te przypominały główne dysfunkcje dzieci z ADHD. W wyniku tych badań opisano związek między organicznym uszkodzeniem mózgu a objawami ADHD (Hallowell i Ratey, 1994).
Eksperymenty na zwierzętach
Eksperymenty (budzące etyczną wątpliwość), przeprowadzone na zwierzętach stanowiły dodatkowe dowody na potwierdzenie hipotezy mówiącej o związku uszkodzeń mózgu z objawami ADHD. W badaniach tych zdrowe szympansy wykonywały pewne testy, następnie uszkadzano im czołowe obszary mózgu i powtarzano testy. Zachowanie zwierząt przypominało zachowanie dzieci z ADHD. Były one nadruchliwe, bardziej impulsywne i traciły zdolność do skupienia i utrzymania uwagi. Miały też problemy w zachowaniach społecznych, trudności w hamowaniu zachowań i opóźnianiu reakcji (Barkley, 2000)
Pierwsze leki na ADHD
W tym samym czasie Charles Bradley wykazał pozytywne działanie leku psychostymulującego Benzedryny na dzieci z objawami nadpobudliwości (Hallowell i Ratey, 1994). Niedługo potem zaburzenie u dzieci przejawiających powyższe objawy, zaczęto określać mianem zespołu minimalnego uszkodzenia mózgu MBD (ang. minimal brain dysfunction), stosowano też nazwę : minimalna dysfunkcja mózgu (Amen, 2010). Dzieci dotknięte MBD leczono skutecznie Ritalinem i Cylertem (Hallowell i Ratey, 1994).
ADHD znalazło się na stałe w terminologii psychiatrycznej od 1952 roku, gdy został po raz pierwszy wydany Podręcznik Diagnostyczno – Statystyczny DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual) (Amen, 2010).
Autor: Wioletta Głódkowska
Bibliografia:
- Amen, D. G. (2010). Z ADHD można wygrać. Łódź: Wydawnictwo “Medium”.
- American Psychiatric Association, Arlington, VA, Kryteria Diagnostyczne według DSM – IV-TR, wydanie polskie pod redakcją Jacek Wciórka
- Barkley, R.A. (1990). Attention Deficit Hyperactivity Disorder. New York: Guilford Press.
- Barkley, R.A. (1997). Behavioral inhibition, sustained attention and executive functions: constructing a unifying theory of ADHD. Psychol Bull a unifying theory of ADHD. Psychol Bull 21:65–94
- arkley, R.A. (2000). Taking Charge of ADHD. The Complete, Authoritative Guide for Parents
- The Guilford Press. A Division of Guilford Publications, Inc.
- Braaten, E. i Rosen L. (2000) Self-Regulation of Affect in Attention Deficit-Hyperactivity Disorder (ADHD) and Non-ADHD Boys: Differences in Empathic Responding. Journal of Consulting and Clinical Psychology, Vol. 68. No. 2. 313-321.
- Hallowell, E., Rattey., J. J. (1994). W swiecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych. Poznań: Wydanictwo ” Media Rodzina”.
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10.(1993). Badawcze kryteria diagnostyczne, Istytut Psychiatrii i Neurologii ( 1998).